«Ο πλούτος των τοπικών ποικιλιών της Άνδρου, η σημασία τους και η διαδικασία συλλογής τους»,

Tο ΚΠΕ Κορθίου σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Απροβάτου- θα διοργανώσει ημερίδα με θέμα: « Ο πλούτος των τοπικών ποικιλιών της Άνδρου, η σημασία τους και η διαδικασία συλλογής τους», τη Δευτέρα 3 Δεκεμβρίου 2012, στο πλαίσιο των δράσεων δια βίου μάθησης για ενήλικες.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

 

18.00-18.15	Προσέλευση συμμετεχόντων – Εγγραφές - Χαιρετισμοί
18.15-18:40	«Η θέση των τοπικών ποικιλιών στην σημερινή γεωργία», Μπεμπέλη Πηνελόπη, Καθηγήτρια, Εργαστήριο Βελτίωσης Φυτών και Γεωργικού Πειραματισμού, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
18.40-19.05	«Καταγραφή και συλλογή τοπικών ποικιλιών μέσα από την σχολική εκπαίδευση», Θανόπουλος Ροίκος, Γεωπόνος
19.05-19.20	Διάλειμμα
19.20-19.45	«Τοπικές ποικιλίες της Άνδρου, πρώτες καταγραφές και συλλογές», Λουκρέζης Φραγκίσκος, Γεωπόνος
19.45-20.00	Συζήτηση - Κλείσιμο ημερίδας

Περιλήψεις

Μπεμπέλη Πηνελόπη, Καθηγήτρια, Εργαστήριο Βελτίωσης Φυτών και Γεωργικού Πειραματισμού, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 

Τίτλος: Η θέση των τοπικών ποικιλιών στην σημερινή γεωργία
 

Η τοπική (παραδοσιακή) ποικιλία ετησίων ειδών είναι ένας δυναμικός πληθυσμός ενός καλλιεργούμενου φυτικού είδους, ο οποίος έχει ιστορική προέλευση, ευδιάκριτη ταυτότητα και στερείται επίσημης γενετικής βελτίωσης, καθώς συχνά ποικίλλει γενετικά, προσαρμόζεται τοπικά και σχετίζεται με τα παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας. Για τα πολυετή γεωργικά είδη   μια καλλιεργούμενη ποικιλία αποτελεί πληθυσμό ατόμων που προήλθαν από αγενή πολλαπλασιασμό (με μόσχευμα ή εμβολιασμό) από περισσότερα του ενός μητρικά φυτά

Οι τοπικές ποικιλίες αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της γεωργικής βιοποικιλότητας ή οποία συμπληρώνεται με τους άγριους συγγενείς των καλλιεργούμενων ειδών και τις βελτιωμένες ποικιλίες που έχουν εκπέσει των Εθνικών Καταλόγων.

 Η επιταχυνόμενη προώθηση των βελτιωμένων ποικιλιών είχε σαν συνέπεια την εγκατάλειψη και τον περιορισμό της καλλιέργειας των τοπικών ποικιλιών. Έτσι εκατοντάδες τοπικές ποικιλίες απωλέσθηκαν για πάντα ενώ η έκταση καλλιέργειας τους περιορίστηκε δραματικά. Αυτή απώλεια τοπικών ποικιλιών και γονιδίων εντός των τοπικών ποικιλιών ονομάστηκε γενετική διάβρωση.

Η διάσωση των τοπικών ποικιλιών αποτελεί λοιπόν μια σημαντική εργασία με  επιστημονική και κοινωνική σημασία. Οι τοπικές ποικιλίες δεν αποτελούν μουσειακό έκθεμα αλλά μπορούν να βρουν μια θέση στην σημερινή γεωργία. Αν συνειδητοποιήσουμε ότι πληθώρα τοπικών ποικιλιών δενδρωδών παράγουν εκλεκτά προϊόντα όπως λάδι, ελιές, σύκα κ.ά., οι οίνοι από τοπικές ποικιλίες,  τα όσπρια (φασόλια Πρεσπών)  και τα κηπευτικά (Τσακώνικη μελιτζάνα) τότε θα αντιληφθούμε ότι αποτελούν μια καλή πρόταση για μια γεωργία χαμηλών εισροών. Παράλληλα οι καλλιέργεια τους σε κήπους μπορεί να συμβάλει τόσο στην οικιακή οικονομία όσο και στην διάσωση τους.

Θανόπουλος Ροίκος, Δρ. Γεωπόνος, Τμήμα Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Τίτλος: Καταγραφή και συλλογή τοπικών ποικιλιών μέσα από την σχολική εκπαίδευση

Με δεδομένο ότι οι τοπικές ποικιλίες κατά κανόνα καλλιεργούνται από αγρότες ηλικιωμένους είναι φανερό ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να σταματήσει η καλλιέργεια τους και να χαθεί ο σπόρος. Επομένως η συλλογή σπόρων είναι μια αναγκαιότητα για να διασωθούν αυτές οι μοναδικές ποικιλίες και να μην έχουν την τύχη άλλων χιλιάδων που χάθηκαν οριστικά.. Παράλληλα η καταγραφή, μέσω συνεντεύξεων με ηλικιωμένους κυρίως ανθρώπους, πληροφοριών που αφορούν τις τοπικές ποικιλίες που έχουν χαθεί, στοιχείων λαογραφίας, γαστρονομίας κλπ. δίνει την δυνατότητα της απόκτησης μια ολοκληρωμένης εικόνας για την θέση στην κοινωνική ζωή. Στις συνεντεύξεις επίσης καταγράφονται πληροφορίες (ονομασίες, χαρακτηριστικά, θέσεις, κάτοχος) για τα οπωροφόρα και το αμπέλι ώστε εξειδικευμένοι γεωπόνοι να μπορούν αξιολογήσουν την σημασία τους.

            Η καταγραφή και συλλογή τοπικών ποικιλιών μέσα από την σχολική εκπαίδευση μπορεί να αποβεί μια πολλαπλά χρήσιμη διαδικασία τόσο για τους μαθητές όσο και για την διάσωση των τοπικών ποικιλιών. Από την εκπαιδευτική πλευρά θα πρέπει να συζητηθεί στην τάξη ή να συγκροτηθούν ομάδες εργασίας για το  τι είναι οι τοπικές ποικιλίες, η ιστορική,  πολιτιστική και γαστρονομική τους σημασία, οι κίνδυνοι που τις απειλούν και πως μπορούν να αξιοποιηθούν σήμερα. Σε δεύτερη φάση θα πρέπει να σχεδιαστεί η καταγραφή πληροφοριών και συλλογής σπόρων. Η τάξη θα πρέπει να καταρτίσει το ερωτηματολόγιο, να ετοιμάσει τα υλικά (πχ. σακουλάκια, ετικέτες) και το πρόγραμμα επισκέψεων (χωριά, συναντήσεις με αγρότες). Αφού γίνουν οι συνεντεύξεις και συλλογές σπόρων, οι πληροφορίες καταγράφονται σε Η/Υ και αξιολογούνται.    

Τίτλος: «Ο πλούτος των τοπικών ποικιλιών της Άνδρου, η σημασία τους και η διαδικασία συλλογής τους»

Τοπικές ποικιλίες της Άνδρου, Πρώτες καταγραφές και συλλογές

Λουκρέζης Φραγκίσκος, Γεωπόνος, Δήμος Άνδρου

Από ερευνητικές αποστολές που έγιναν στην Άνδρο, κυρίως από το 2006 ως το 2011, συλλέχτηκαν περίπου 58 δείγματα τοπικών ποικιλιών. Τα δείγματα αυτά έχουν σταλεί στο Ινστιτούτο θαλάσσιων ερευνών-Αρχιπέλαγος, στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού στη Θεσσαλονίκη και στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Στις αποστολές αυτές συγκεντρώθηκε πολύτιμο πληροφοριακό υλικό ακόμα και για χαμένες ποικιλίες (ονομασίες, γεωργικές πρακτικές, χρήσεις κλπ), καταγράφησαν οι διατηρητές των ποικιλιών και κυρίως έγινε συλλογή σπόρων που διέθεσαν οι παραγωγοί. Αξιόλογη γεωργική βιοποικιλότητα εντοπίστηκε σε χωριά της ορεινής Άνδρου, όπως στην Άρνη, Αμμόλοχο, Βιτάλι, Κατάκοιλος, Βουρκωτή κλπ.

Από ετήσια είδη συλλέχθηκαν και καταγράφηκαν οι πιο χαρακτηριστικές  τοπικές ποικιλίες  φασολιών, τομάτας, κολοκυθιών, αγγουριού, μελιτζάνας, κρεμμυδιών, πατάτας και μπάμιας. Επίσης έγινε καταγραφή πολυετών ειδών σε οπωροφόρα όπως εσπεριδοειδή, αχλαδιές, συκιές, μηλιές, ελιές καθώς και καταγραφή ποικιλιών αμπέλου.

Tελευταία, πολλοί νέοι άνθρωποι στρέφουν το ενδιαφέρον τους προς τον αγροκτηνοτροφικό τομέα και επιζητούν τις συμβουλές και την καθοδήγηση των γεωπόνων. Η πρόταση για την Άνδρο είναι η δημιουργία γεωργικών εκμεταλλεύσεων με υψηλό βαθμό αυτάρκειας, με σταδιακή αύξηση του ζωϊκού τους κεφαλαίου, διάθεση μέρους της παραγωγής τους στην τοπική αγορά και ταυτόχρονα  τη διερεύνηση της δυνατότητας διάθεσης σε κεντρικές αγορές, μικρών ποσοτήτων  προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία. Όλα αυτά  προϋποθέτουν την καλλιέργεια κυρίως τοπικών ποικιλιών λόγω των μικρών απαιτήσεων τους σε εισροές και λόγω της υψηλής προστιθέμενης αξίας που μπορούν διεκδικήσουν εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ταυτότητας και ποιότητας που διαθέτουν.