Ο Μύλης, η μύλη και οι μύλοι της Άνδρου

Μονοήμερο – διήμερο – τριήμερο
Απευθύνεται σε μαθητές Ε’, ΣΤ Δημοτικού και όλων των τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου.
   Ο μύλος (νερόμυλος – ανεμόμυλος) είναι η πρώτη μηχανή παραγωγής έργου φυσικής, ήπιας και ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Με κινητήριο δύναμη τον άνεμο και το νερό κατασκευάσθηκαν οι πρώτες μηχανές (ανεμόμυλοι - νερόμυλοι) που εξυπηρέτησαν αρχικά τον άνθρωπο στην άλεση βασικών ειδών για την διατροφή του. Σαν πρώτη γραπτή αναφορά περιγράφεται ο «υδραλέτης» από τον Στράβωνα (64 π.χ -23 π.χ.).
    Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότεροι από 40.000 νερόμυλοι και 6.000 περίπου ανεμόμυλοι, κυρίως στην περιοχή του Αιγαίου. Στην μακρινή ιστορία των Ελλήνων υπάρχουν αρκετά ιστορικά στοιχεία αξιοποίησής τους καθώς και ήθη,  έθιμα και λαϊκές παραδόσεις που σχετίζονται με τους μύλους.
    Στην Άνδρο με τα πλούσια σχετικά νερά και τον «άφθονο» άνεμο χρησιμοποιήθηκαν και οι δυο μύλοι άλεσης. Κυρίως, βέβαια, αξιοποιήθηκε ο ελληνικού τύπου νερόμυλος και πολύ λιγότερο ο ανεμόμυλος. Έχουν καταγραφεί 200 νερόμυλοι και αρκετά λιγότεροι ανεμόμυλοι. Στο νησί της Άνδρου αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος ανεμόμυλος που ονομάστηκε «ταβλόμυλος» από τις τάβλες που σχημάτιζαν τη φτερωτή του μύλου. Ο συγκεκριμένος μύλος αποτελούσε συνδυασμό νερόμυλου και ανεμόμυλου (μηχανισμός του νερόμυλου και κινητήριος δύναμη του ανέμου). Αυτός ο ιδιαίτερος τύπος μύλου είχε πολλά πλεονεκτήματα σχετικά με τους ανεμόμυλους και τους νερόμυλους αλλά και κάποια μειονεκτήματα, τα οποία διερευνώνται από τους μαθητές κατά τη διάρκεια του προγράμματος.
   Σημαντική στην Άνδρο είναι και η παρουσία της ελιάς ή «λάινου» όπως ονομάζεται το δέντρο της ελιάς. Λέξη που προέρχεται από το ομηρικό "ελάινο" που είναι το ξύλο της ελιάς, δηλώνοντας την μακρόχρονη παρουσία του δέντρου στο νησί. Επίσης στην Άνδρο η αγριελιά ονομάζεται  «κόσινας» που προέρχεται από την αρχαία λέξη «κότινο» και αναφέρεται στο ξύλο της αγριελιάς με το οποίο κατασκεύαζαν τα στεφάνια των αθλητών.
   Λόγω της εκτεταμένης καλλιέργειας της ελιάς υπάρχουν πολλά λιοτρίβια στο νησί, μάλιστα σε κάποια χωριά, όπως της Άρνης εντοπίζονται 17 λιοτρίβια.
   Δυστυχώς όμως όλη αυτή η πολιτιστική κληρονομιά έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη της, όχι μόνο στην Άνδρο, αλλά σε όλη την Ελλάδα,και οι προσπάθειες διάσωσης αυτών των αειφορικών κατασκευών παραμένουν ελάχιστες.

Στόχοι:
1.Να ξεχωρίζουν οι μαθητές τα διαφορετικά είδη μύλων στην Ελλάδα
2.Να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά των μύλων της Ελλάδας καθώς και τη διαφορετικότητα της κατασκευής τους.
3.Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο (κοινωνικό, πολιτιστικό, οικονομικό, ιστορικό) και τη σημασία των μύλων στις τοπικές κοινωνίες του χθες
4.Να κατανοήσουν το μηχανισμό καθώς και τον τρόπο λειτουργίας του ανάλογα με την κατηγορία που ανήκει ο μύλος.
5.Να συνειδητοποιήσουν την αειφορική αξία των κατασκευών αυτών.
6.Να κατανοήσουν την έννοια του οικολογικού αποτυπώματος καθώς και του αποτυπώματος άνθρακα.
7.Να αντιληφθούν την πολιτιστική αξία αυτών των κατασκευών.
8.Να μάθουν για τα ήθη, τα έθιμα και τις λαϊκές παραδόσεις που σχετίζονται με τους μύλους.
9.Να ασκηθούν στην ομαδική εργασία, να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας και να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους μέσα από την προσέγγιση περιβαλλοντικών θεμάτων.
                                                                ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Γνωστικό-Θεωρητικό: Γίνεται η θεωρητική προσέγγιση του θέματος. Με τη χρήση προβολών και άλλων οπτικοακουστικών μέσων, οι μαθητές ενημερώνονται για την ιστορική εξέλιξη των μύλων, τις κατηγορίες που υπάρχουν, ήθη, έθιμα και λαϊκές δοξασίες γύρω από τους  μύλους και τους μυλωνάδες, ενημερώνονται για την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος από τις παλαιότερες γενιές, την έννοια του οικολογικού αποτυπώματος, για τους μύλους που υπάρχουν στην Άνδρο, για την ιδιαίτερη κατασκευή του ταβλόμυλου που συναντάμε σε πολλά σημεία του νησιού και της «φάμπρικας» που υπάρχει στο χωριό Στενιές και αποτελεί νερόμυλο ρωμαϊκού τύπου που μετασκευάσθηκε αργότερα σε ατμοκίνητο μύλο.
Πρακτικό-Βιωματικό: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και λαμβάνουν τον απαραίτητο εξοπλισμό. Ξεκινούν την επίσκεψη αρχικά στον ανακατασκευασμένο ταβλόμυλο που υπάρχει στον Όρμο Κορθίου με παρατήρηση και καταγραφή των χαρκτηριστικών του. Στη συνέχεια επισκέπτονται τον ανακατασκευασμένο νερόμυλο των Διποταμάτων (Νο 5)  και παρατηρούν – καταγράφουν τα χαρακτηριστικά αυτού. Ακολουθεί σύγκριση των δυο τύπων μύλων αναλύοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του καθενός. Επίσης, παρατηρούν ανθρώπινες παρεμβάσεις (αιμασιές, αλώνια, μονοπάτια, διάφορα κτίσματα, κ.ά.), φωτογραφίζουν ό,τι κινεί το ενδιαφέρον τους για μελέτη και σχολιασμό, όπως εστίες και πηγές ρύπανσης ή σημάδια ανθρώπινων παρεμβάσεων με αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον, παίζουν στοχευμένα παιχνίδια κ.ά. Τέλος, οι ομάδες συμπληρώνουν φύλλα εργασίας, προκειμένου να αποτυπώσουν τις νέες γνώσεις και εμπειρίες που απέκτησαν και συλλέγουν φυσικά υλικά για καλλιτεχνικές δημιουργίες.

Δημιουργικό: Οι μαθητές αφού επιστρέψουν στο Κ.Π.Ε. κάνουν ανάλυση όλων των στοιχείων που συνέλεξαν ανά ομάδα, προτείνουν ιδέες και λύσεις σε προβλήματα που κατέγραψαν, εκφράζονται δημιουργικά και προετοιμάζονται για τις παρουσιάσεις τους.
Παρουσίαση-Αξιολόγηση: Οι ομάδες των μαθητών παρουσιάζουν τις εργασίες τους, τις κατασκευές και τις καλλιτεχνικές δημιουργίες τους, συζητούν και αξιολογούν το πρόγραμμα. Η αξιολόγηση γίνεται μέσω ερωτηματολογίων στα οποία οι μαθητές και οι συνοδοί-εκπαιδευτικοί καταγράφουν τις εντυπώσεις τους και τις παρατηρήσεις τους για το πρόγραμμα στο οποίο συμμετείχαν.

ΜΟΝΟΗΜΕΡΟ

08:30 - 09:30	ΈΝΑΡΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Άφιξη των μαθητών στο Κ.Π.Ε. Κορθίου. Καλωσόρισμα των μαθητών, ευαισθητοποίηση - Σύντομη παρουσίαση του προγράμματος μέσω βιντεοπροβολών και ενημέρωση για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν στο πεδίο. Κανόνες Ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται, επεξήγηση του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθούν. Χωρισμός των μαθητών σε ομάδες και εφοδιασμός απαραίτητου εξοπλισμού. (Ενδυματολογικός και τεχνικός εξοπλισμός).
09:30 - 10:00	ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ
10:00 - 12:00	ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ Οι μαθητές επισκέπτονται τον ταβλόμυλο που βρίσκεται στον όρμο Κορθίου και το νερόμυλο των Διποταμάτων (Νο 5) όπου παρατηρούν και καταγράφουν τα χαρακτηριστικά τους στα αντίστοιχα φύλλα εργασίας.  Παρατηρούν τον περιβάλλοντα χώρο, συνδέοντάς τον με τη λειτουργία των μύλων.  Συγκρίνουν τους δυο τύπους μύλου και συμπληρώνουν στα φύλλα εργασίας τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτών. Αναλύουν τον κοινωνικό και οικονομικό ρόλο των μύλων την παλαιά εποχή, συγκρίνοντας τον με το σήμερα. Προτείνουν έργα βελτίωσης και ανάδειξης των μύλων. Κατηγοριοποιούν τους μύλους ανάλογα με την κινητήριο δύναμη, τον τρόπο λειτουργίας και το παραγόμενο είδος. Συμμετέχουν σε παιχνίδια εμψύχωσης ομάδων, εμπιστοσύνης και ενεργοποίησης αισθήσεων.
12:00 - 12:30	ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ.
12:30 - 14:00	ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Οι ομάδες συμπληρώνουν και ελέγχουν τα φύλλα εργασίας τους, εξάγουν τα τελικά συμπεράσματά τους και εκφράζουν τις εντυπώσεις τους. Η κάθε ομάδα παρουσιάζει την εργασία της στην αμφιθεατρική αίθουσα του Κ.Π.Ε. Κορθίου και στη συνέχεια δίνεται χρόνος για συζήτηση. Οι συμμετέχοντες συμπληρώνουν έντυπα αξιολόγησης του προγράμματος.
14:00	ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΔΙΗΜΕΡΟ

ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

- 12:00

ΈΝΑΡΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Άφιξη των μαθητών στο Κ.Π.Ε. Κορθίου. Καλωσόρισμα των μαθητών

12:00 - 14:00 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ξενάγηση στους ιστορικούς χώρους του κτιριακού συγκροτήματος της Αγίας Τριάδας όπου στεγάζεται το Κ.Π.Ε. Κορθίου. Ευαισθητοποίηση - Παρουσίαση του προγράμματος μέσω βιντεοπροβολών και ενημέρωση για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν στο πεδίο. Επεξήγηση κανόνων ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται.  Κατανομή των μαθητών σε ομάδες. Διαδραστικές δραστηριότητες στο εργαστήριο Πληροφορικής του Κ.Π.Ε. Κορθίου   14:00 ΛΗΞΗ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

8:30 - 08:45	ΑΦΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ Εφοδιασμός των μαθητών με τον κατάλληλο εξοπλισμό(ενδυματολογικό και τεχνικό)
08:45 - 09:15	ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ.
09:15 - 12:00	ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ Οι μαθητές επισκέπτονται τον ταβλόμυλο που βρίσκεται στον όρμο Κορθίου και το νερόμυλο των Διποταμάτων (Νο 5) όπου παρατηρούν και καταγράφουν τα χαρακτηριστικά τους στα αντίστοιχα φύλλα εργασίας.  Παρατηρούν τον περιβάλλοντα χώρο, συνδέοντάς τον με τη λειτουργία των μύλων.  Συγκρίνουν τους δυο τύπους μύλου και συμπληρώνουν στα φύλλα εργασίας τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτών. Αναλύουν τον κοινωνικό και οικονομικό ρόλο των μύλων την παλαιά εποχή, συγκρίνοντας τον με το σήμερα. Προτείνουν έργα βελτίωσης και ανάδειξης των μύλων. Κατηγοριοποιούν τους μύλους ανάλογα με την κινητήριο δύναμη, τον τρόπο λειτουργίας και το παραγόμενο είδος. Συμμετέχουν σε παιχνίδια εμψύχωσης ομάδων, εμπιστοσύνης και ενεργοποίησης αισθήσεων.
12:00 - 12:30	ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ.
12:30 - 14:00	ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ  Οι ομάδες συμπληρώνουν και ελέγχουν τα φύλλα εργασίας τους.  Συναρμολογούν μακέτες ταβλόμυλου, ανεμόμυλου, λιοτριβιού και νερόμυλου και περιγράφουν τη λειτουργία τους. Εξάγουν τα τελικά συμπεράσματά τους και εκφράζουν τις εντυπώσεις τους. Η κάθε ομάδα παρουσιάζει την εργασία της στην αμφιθεατρική αίθουσα του Κ.Π.Ε. Κορθίου και δίνεται χρόνος για συζήτηση. Οι συμμετέχοντες συμπληρώνουν έντυπα αξιολόγησης του προγράμματος.
14:00	ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΤΡΙΗΜΕΡΟ

ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

11:30 - 12:00

ΈΝΑΡΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Άφιξη των μαθητών στο Κ.Π.Ε. Κορθίου. Καλωσόρισμα των μαθητών

12:00 - 14:00 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ξενάγηση στους ιστορικούς χώρους του κτιριακού συγκροτήματος της Αγίας Τριάδας όπου στεγάζεται το Κ.Π.Ε. Κορθίου. Ευαισθητοποίηση - Παρουσίαση του προγράμματος μέσω βιντεοπροβολών και ενημέρωση για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν στο πεδίο. Επεξήγηση κανόνων ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται, καθώς και  του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί. Κατανομή των μαθητών σε ομάδες. Διαδραστικές δραστηριότητες στο εργαστήριο Πληροφορικής του Κ.Π.Ε. Κορθίου.   14:00 ΛΗΞΗ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ. ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ   08:30 - 08:45 ΑΦΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ Εφοδιασμός των μαθητών με τον κατάλληλο εξοπλισμό(ενδυματολογικό και τεχνικό) 08:45 - 09:30 09.30 – 09.45 ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ. ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΡΟΣ ΤΗ «ΦΑΜΠΡΙΚΑ» 09:45 - 13:30 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ Οι μαθητές παρατηρούν και καταγράφουν χαρακτηριστικά της «Φάμπρικας» που βρίσκεται στις Στενιές και περιγράφουν τον τρόπο λειτουργίας της. Επισημαίνουν τα στάδια επεξεργασίας των παραγόμενων προϊόντων.    Παρατηρούν τον περιβάλλοντα χώρο, συνδέοντάς τον με τη λειτουργία της φάμπρικας. Αναλύουν την κοινωνική εξάρτηση και συνοχή της εποχής των μύλων συγκρίνοντας τη με το σήμερα. Προτείνουν έργα βελτίωσης και ανάδειξης, της «Φάμπρικας». Συμμετέχουν σε παιχνίδια εμψύχωσης ομάδων, εμπιστοσύνης και ενεργοποίησης αισθήσεων. 13:30 - 14:15 ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ. ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ   08:30 - 08:45 ΑΦΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ Εφοδιασμός των μαθητών με τον κατάλληλο εξοπλισμό(ενδυματολογικό και τεχνικό) 08:45 - 09:00 ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ. 09:00 - 11:30 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ Οι μαθητές επισκέπτονται τον ταβλόμυλο που βρίσκεται στον όρμο Κορθίου και το νερόμυλο των Διποταμάτων (Νο 5) όπου παρατηρούν και καταγράφουν τα χαρακτηριστικά τους στα αντίστοιχα φύλλα εργασίας.  Παρατηρούν τον περιβάλλοντα χώρο, συνδέοντάς τον με τη λειτουργία των μύλων.  Συγκρίνουν τους δυο τύπους μύλου και συμπληρώνουν στα φύλλα εργασίας τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτών. Αναλύουν τον κοινωνικό και οικονομικό ρόλο των μύλων την παλαιά εποχή, συγκρίνοντας τον με το σήμερα. Προτείνουν έργα βελτίωσης και ανάδειξης των μύλων. Κατηγοριοποιούν τους μύλους ανάλογα με την κινητήριο δύναμη, τον τρόπο λειτουργίας και το παραγόμενο είδος. Συμμετέχουν σε παιχνίδια εμψύχωσης ομάδων, εμπιστοσύνης και ενεργοποίησης αισθήσεων.   11:30 - 12:00 ΕΠΙΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΟΡΘΙΟΥ. 12:00 - 14:00 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Οι ομάδες συμπληρώνουν και ελέγχουν τα φύλλα εργασίας τους.  Συναρμολογούν μακέτες ταβλόμυλου, ανεμόμυλου, λιοτριβιού και νερόμυλου και περιγράφουν τη λειτουργία τους. Εξάγουν τα τελικά συμπεράσματά τους και εκφράζουν τις εντυπώσεις τους. Η κάθε ομάδα παρουσιάζει την εργασία της στην αμφιθεατρική αίθουσα του Κ.Π.Ε. Κορθίου και δίνεται χρόνος για συζήτηση. Οι συμμετέχοντες συμπληρώνουν έντυπα αξιολόγησης του προγράμματος. 14:00 ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ