Τρίτη 19 Ιουνίου 2012

" Το Περιβάλλον της Άνδρου ( Φυσικό – Πολιτιστικό – Κοινωνικό) ως πεδίο έρευνας και μελέτης στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση "

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

25/05/2012 – 27/05/2012

 Παρασκευή 25-5-2012
  • 17.00 – 17.30 : Προσέλευση – Εγγραφές
  • 17.30 – 17.45 : Έναρξη - χαιρετισμοί
  • 17.45 – 18.00 : "Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ", Ξυλόκοτα Αναστασία, Τμηματάρχης του τμήματος Β΄ Περιβ/κής Αγωγής και Αγωγής Υγείας της ΣΕΠΕΔ
  • 18.00 – 18.45: Παρουσίαση των προγραμμάτων του ΚΠΕ – Δραστηριότητες αλληλογνωριμίας των μελών της ομάδας
  • 18.45 – 19.05 : " Το Νέο Σχολείο και η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ", Ν. Στεφανόπουλος, Υπεύθυνος Π.Ε. στη Δ/νση Α/θμιας Εκπ/σης Δ΄Αθήνας
  • 19.05 – 19.25 : " Περιβαλλοντικές Ιδεολογίες", Θ. Παπαπαύλου, Δάσκαλος
  • 19.25 – 19.40 : Διάλειμμα
  • 19.40 – 20.00 : " Η φωτογραφία ως εργαλείο στην Π.Ε.", Ε. Νιάρχου, Υπεύθυνη Π.Ε. στη Δ/νση Α΄θμιας Εκπ/σης Γ΄ Αθήνας
  • 20.00 – 20.20 : " Η αξιολόγηση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση", Ξυλόκοτα Αναστασία
  • 20.20 – 20.40 : " Η ορνιθοπανίδα της Άνδρου", Χ. Κουρουζίδης, Υπεύθυνος Π.Ε. στη Δ/νση Α΄θμιας Εκπ/σης Ν. Ημαθίας
  • 20.40 – 21.30 : "Προσεγγίζοντας το περιβάλλον της Άνδρου μέσα από τη Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση", Σ. Περδικάρη, Σχολική Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής
  • 21.30 – 21.45 : Συζήτηση

Σάββατο 26-5-2012
  • 9.00 – 9.30 : Μετάβαση στο πεδίο (Επισκοπείο Άνδρου)
  • 9.30 – 13.00 : Πρόγραμμα του ΚΠΕ Κορθίου " Ξερολιθιές – δαντελωτοί σχηματισμοί της ελληνικής γης ", ΚΠΕ Κορθίου
  • 13.00 – 15.00 : Γεύμα
  • 15.00 – 17.00 : Ανάπαυση
 Απόγευμα: Ομάδες σε κυκλική εναλλαγή στο πεδίο.
  • 17.00 - 17.30 : Μετάβαση στο πεδίο (Παραπόρτι Χώρας Άνδρου)
  • 17.30 – 18.30 : ΟΜΑΔΑ Α΄: Ανάγνωση τοπίου, φυτική κάλυψη, πολιτιστικά στοιχεία, ανθρώπινες παρεμβάσεις – Θ. Παπαπαύλου, Ε. Νιάρχου
  • 17.30 – 18.30 : ΟΜΑΔΑ Β΄: Ανάγνωση τοπίου, πανίδα και ορνιθοπανίδα – Χ. Κουρουζίδης, Ν. Στεφανόπουλος
  • 18.30 – 18.45 : Διάλειμμα - αλλαγή ομάδων (στη μέση της διαδρομής)
  • 18.45 – 19.45 : ΟΜΑΔΑ Α΄: Ανάγνωση τοπίου, πανίδα και ορνιθοπανίδα – Χ. Κουρουζίδης, Ν. Στεφανόπουλος
  • 18.45 – 19.45 : ΟΜΑΔΑ Β΄: Ανάγνωση τοπίου, φυτική κάλυψη, πολιτιστικά στοιχεία, ανθρώπινες παρεμβάσεις – Θ. Παπαπαύλου, Ε. Νιάρχου

Κυριακή 27-5-2012 
  • 9.00 – 10.15 : ΟΜΑΔΑ Α΄: Σύνθεση των εργασιών πεδίου – Ε. Νιάρχου, Ν. Στεφανόπουλος
  • 9.00 – 10.15 : ΟΜΑΔΑ Β΄: Φωτοαφήγηση – Θ. Παπαπαύλου, Χ. Κουρουζίδης
  • 10.15 – 11.30 : ΟΜΑΔΑ Α΄: Φωτοαφήγηση – Θ. Παπαπαύλου, Χ. Κουρουζίδης
  • 10.15 – 11.30 : ΟΜΑΔΑ Β΄: Σύνθεση των εργασιών πεδίου – Ε. Νιάρχου, Ν. Στεφανόπουλος
  • 11.30 – 11.45 : Διάλειμμα - καφές
  • 11.45 – 12.15 : Παρουσίαση εργασιών πεδίου – φωτοαφήγησης, Ε. Νιάρχου, Ν. Στεφανόπουλος
  • 12.15 – 12.45 : Το παιχνίδι με τις κάρτες – Θ. Παπαπαύλου, Χ. Κουρουζίδης
  • 12.45 – 13.00 : Συμπλήρωση ερωτηματολογίων αξιολόγησης σεμιναρίου, ΚΠΕ Κορθίου – Παραλαβή Βεβαιώσεων
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ (εργαστήριο αξιολόγησης σεμιναρίου)

Εισηγητής: Παπαπαύλου Θεόδωρος

ΣΤΟΧΟΙ: Πρωτότυπος και ενδιαφέρον τρόπος αξιολόγησης δραστηριοτήτων μαθητών ή σεμιναρίων εκπαιδευτικών

ΥΛΙΚΑ: Ο εκπαιδευτής πρέπει από πριν να έχει έτοιμες τις κάρτες πάνω στις οποίες θα ζωγραφίσουν και θα γράψουν οι συμμετέχοντες. Για τις κάρτες είναι απαραίτητα έγχρωμα χαρτόνια μεγέθους Α4 τόσα όσοι και οι συμμετέχοντες.
Πλαίσια slides τόσα όσοι και οι συμμετέχοντες.
Slides projector

ΤΡΟΠΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΤΑΣ
Διπλώνουμε τα χαρτόνια στη μέση και σε αυτό που θα χρησιμοποιήσουμε ως «εξώφυλλο» κάνουμε μία τρύπα περίπου στο μέσον όση και το μέγεθος που έχει η τρύπα στο πλαίσιο των slides. Τα χαρτόνια τα φτιάχνουμε μία μόνο φορά και μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε πολλές φορές και σε διαφορετικές ομάδες.

ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ: Πρέπει να έχει από πριν οργανωθεί σωστά ώστε να έχει όλα τα απαραίτητα υλικά. Επίσης αν συντονίζει μόνος την ομάδα θα πρέπει να έχει από πριν σχεδιάσει την δραστηριότητα που θα υλοποιήσουν οι συμμετέχοντες στο κενό διάστημα μεταξύ των δύο φάσεων του εργαστηρίου. Είναι προτιμότερο αυτό το εργαστήριο να γίνει με βοήθεια δύο ακόμη ατόμων που θα βοηθήσουν σε πρακτικές ανάγκες ή θα συντονίσουν ένα εργαστήριο στο διάστημα του νεκρού χρόνου.
Καλό θα είναι να έχει λάβει μέρος στο εργαστήριο ως απλός συμμετέχον, αν και δεν είναι απαραίτητο.

 
ΦΩΤΟΑΝΑΛΥΣΗ- ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ
ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΑΣΚΕΣ (εργαστήριο)

Εισηγητής: Παπαπαύλου Θεόδωρος

ΣΤΟΧΟΙ: Ανάπτυξη της παρατηρητικότητας.
            Ανάπτυξη της τεχνικής λήψης γρήγορης απόφασης
            Ανάπτυξη της δεξιότητας για την σωστή χρήση και διαχείριση του χρόνου.
            Ανάπτυξη της συνεργασίας
Η αντίληψη και η κατανόηση της έννοιας της ολιστικότητας.

ΥΛΙΚΑ: Δύο ή τρεις φωτογραφίες που πρέπει να επιλεγούν πολύ προσεκτικά από τον εμψυχωτή και να περιέχουν οπωσδήποτε έντονες αντιθέσεις. Οι φωτογραφίες καλό θα είναι να έχουν μέγεθος Α4.
Χαρτόνι έγχρωμο μεγέθους Α4 140 gr.
Φωτοτυπημένο ατομικό ερωτηματολόγιο σε τόσα αντίτυπα όσα οι συμμετέχοντες επί του αριθμού των φωτογραφιών που θα μελετηθούν. Αν π.χ συμμετέχουν 25 άτομα και εξετάσουμε 3 φωτογραφίες θα πρέπει να έχουμε 75 ερωτηματολόγια. Ενδεικτικό ερωτηματολόγιο παρατίθεται στη συνέχεια.
Φωτοτυπημένο ομαδικό ερωτηματολόγιο σε έγχρωμο χαρτί για να διαφέρει από το ατομικό σε τόσα αντίτυπα όσα οι ομάδες επί των αριθμό των φωτογραφιών που θα μελετηθούν. Αν π.χ έχουμε 5 ομάδες και μελετήσουμε 3 φωτογραφίες χρειάζονται 15 ομαδικά ερωτηματολόγια. Το ατομικό και ομαδικό ερωτηματολόγιο περιέχουν τις ίδιες ερωτήσεις.
Αφού επιλέξουμε με προσοχή τις φωτογραφίες μας, ώστε να περιέχουν σημαντικές αντιθέσεις, τις τυπώνουμε αρκετές φορές σε μέγεθος Α4. Επιλέγουμε δύο ή περισσότερα θέματα στην ίδια φωτογραφία που έχουν έντονη αντίθεση, πχ ένα όμορφο και μεγάλο δέντρο που δίπλα του υπάρχει ένας όγκος σκουπιδιών και χρησιμοποιώντας τα χαρτόνια , φροντίζουμε να καλύψουμε όλη τη φωτογραφία και να αποκαλύψουμε μόνο το μεγάλο δέντρο. Δημιουργούμε αρκετές τέτοιες φωτογραφικές μάσκες, ώστε να μπορούμε να δώσουμε σε κάθε ομάδα δύο μάσκες για να μελετήσουν. Από την ίδια φωτογραφία επιλέγουμε οπωσδήποτε και δεύτερο θέμα, το οποίο αποκαλύπτουμε με τον ίδιο τρόπο και το αναπαράγουμε σε τόσα αντίτυπα όσα και το πρώτο. Το δεύτερο θέμα θα πρέπει να έχει κυρίαρχες αντιθέσεις σε σχέση με το πρώτο πχ στην προαναφερόμενη φωτογραφία σαν δεύτερο θέμα πρέπει να αποκαλυφθεί ο όγκος των σκουπιδιών δίπλα από το δέντρο.
Ακριβώς την ίδια διαδικασία μπορούμε να ακολουθήσουμε και για άλλες φωτογραφίες.

ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ: Πρέπει να είναι έμπειρος στο συντονισμό εργαστηρίων, να έχει από πριν μελετήσει προσεκτικά τις φωτογραφίες Επίσης να κρατά αυστηρά τον χρόνο που δίνει είτε για την ατομική μελέτη της φωτογραφίας είτε για την ομαδική σύνθεση για να λάβει όσο το δυνατόν πιο αυθόρμητες απαντήσεις και να ασκήσει τους συμμετέχοντες στη γρήγορη λήψη αποφάσεων.
Καλό θα είναι να έχει λάβει μέρος στο εργαστήριο ως απλός συμμετέχον, αν και δεν είναι απαραίτητο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Χωρίζουμε τους συμμετέχοντες σε ομάδες των 5-6 ατόμων. Δίνουμε σε όλους τους συμμετέχοντες το ερωτηματολόγιο και τους λέμε ότι θα συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο για κάθε φωτογραφία που θα τους δίνουμε για να μελετάνε. Επειδή ο χρόνος που θα έχουν στη διαθεσή τους για να μελετήσουν κάθε φωτογραφία και να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο θα είναι λίγος τους προτρέπουμε να μην δίνουν απαντήσεις με πλήρη κείμενα αλλά κρατώντας σημειώσεις. Επίσης τους προτρέπουμε να απαντούν όσο γίνεται πιο αυθόρμητα και να μην σκέφτονται ιδιαίτερα για κάθε απάντηση που πρέπει να δώσουν. Αμέσως μετά δίνουμε την ίδια φωτογραφική μάσκα σε όλες τις ομάδες και τους δηλώνουμε ότι ο χρόνος που έχουν είναι 5 λεπτά.
Μετά την παρέλευση του πεντάλεπτου ζητάμε να σταματήσουν να γράφουν στο προσωπικό τους ερωτηματολόγιο και μοιράζουμε τα έγχρωμα ερωτηματολόγια, ένα για κάθε ομάδα. Η ομάδα εκλέγει-διορίζει το γραμματέα της και μέσα στα επόμενα 5 λεπτά πρέπει να συνθέσει τις προσωπικές απόψεις σε μία ομαδική άποψη. Σημειώνουμε ότι δεν πρέπει απλά να καταγραφούν όλες οι προσωπικές απόψεις, αλλά με εφαλτήριο τις προσωπικές απόψεις η ομάδα να σχηματίσει την δική της άποψη.
Όταν ο χρόνος που είχε διατεθεί τελειώσει, ζητάμε από τους γραμματείς των ομάδων να παρουσιάσουν στην ολομέλεια τις απόψεις της ομάδας για τη φωτογραφία που μελέτησαν, σε συγκεκριμένο χρόνο όχι μεγαλύτερο από 2 λεπτά. Αφού παρουσιάσουν όλες οι ομάδες δίνουμε πέντε ως δέκα λεπτά χρόνο για να αναπτυχθεί διάλογος μεταξύ όλων των συμμετεχόντων για θέματα που αφορούν τη φωτογραφία και δεν υπήρξε ,κατά την παρουσίαση, συμφωνία.
Ακριβώς η ίδια διαδικασία ακολουθείται και για τη δεύτερη φωτογραφική μάσκα από την ίδια φωτογραφία. Δεν ενημερώνουμε τους συμμετέχοντες ότι πρόκειται για κομμάτι από την ίδια φωτογραφία.
Όταν τελειώσει η διαδικασία και με την δεύτερη φωτογραφική μάσκα ή δίνουμε και μία τρίτη από την ίδια φωτογραφία, αν το έχουμε προβλέψει και υπάρχει και διαθέσιμος χρόνος, ή παρουσιάζουμε στην ολομέλεια την πλήρη φωτογραφία.
Ζητάμε λοιπόν να αναπτυχθεί ένας διάλογος συγκρίνοντας τις απαντήσεις τους, όταν έβλεπαν τις φωτογραφικές μάσκες με τις τωρινές απαντήσεις που μπορεί να έχουν βλέποντας, την συνολική εικόνα. Επειδή στο ερωτηματολόγιο υπάρχουν αρκετές ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με αισθήσεις αλλά και συναισθήματα, ο διάλογος που θα αναπτυχθεί θα είναι πολύ έντονος και ο εμψυχωτής πρέπει πολύ προσεκτικά να τον διαχειριστεί.
Όταν θα έχει κοπάσει κάπως η ένταση, ζητάμε από τους συμμετέχοντες να μας πουν αυτοί οι ίδιοι ποιους στόχους νομίζουν ότι είχε το εργαστήριό μας και αν πέτυχε κάποιους από αυτούς.

ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ-ΣΧΟΛΙΑ: Συχνά συμμετέχοντες έχουν δηλώσει ότι θέλαμε να τους εμπαίξουμε επειδή χρησιμοποιήσαμε πολύ αντίθετες φωτογραφικές μάσκες μέσα από την ίδια εικόνα. Εκεί βρίσκεται και η δύναμη αυτού του εργαστηρίου. Οφείλουμε να διαχειριστούμε τέτοιες απόψεις για να εντοπίσουμε ότι στη ζωή μας δεν υπάρχουν μονοσήμαντες απόψεις ούτε καν απεικονίσεις και πρέπει να μπορούμε να δούμε πολλές πίσω από τις εικόνες. Άλλωστε αυτοί που εμπαίζουν τους πολίτες με τις τεράστιες αντιθέσεις στη ζωή μας δεν είναι οι εμψυχωτές ενός εργαστηρίου.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ολιστική αντίληψη για το περιβάλλον
Εντοπισμός , ανάλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων
ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ. Οι φωτογραφικές μάσκες μπορούν να δημιουργηθούν και ηλεκτρονικά και να προβάλλουμε στις ομάδες τα θέματα που  εμείς έχουμε επιλέξει και να δίνουμε μόνο το ανάλογο ερωτηματολόγιο. Με αυτό τον τρόπο ελέγχουμε απόλυτα τον χρόνο που δίνουμε κάθε φορά για να μελετήσουν τη φωτογραφία και να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο. Επίσης επειδή η αποκοπή-αποκάλυψη από την κυρίως φωτογραφία του θέματος που έχουμε επιλέξει γίνεται ηλεκτρονικά, παρουσιάζουμε το θέμα μας πολύ μεγαλύτερο. Βεβαίως θα πρέπει να έχουμε εξασφαλίσει έναν βιντεο-προτζέκτορα.
Με την προβολή όμως, χάνεται η μαγεία της συγκέντρωσης της ομάδας γύρω από το φωτογραφικό θέμα που έχουμε δώσει και η δραστηριότητα φαίνεται πιο «ψυχρή».

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Εισηγητής: Παπαπαύλου Θεόδωρος

Η εισήγηση πραγματεύεται τις περιβαλλοντικές ιδεολογίες από τη γέννηση τους την εποχή του ρομαντισμού και του ρεύματος επιστροφής στη φύση μέχρι τις απόψεις για τα σύγχρονα οικολογικά κόμματα. Έχει σαφείς και εκτεταμένες αναφορές στα βασικά οικολογικά ρεύματα της κοινωνικής οικολογίας και της βαθειάς οικολογίας.
Και όλα αυτά τα πραγματεύεται μέσα στο φόντο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.


Η φωτογραφία ως εργαλείο στην περιβαλλοντική εκπαίδευση

Νιάρχου Ελένη – Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γ’ Αθήνας

Η εφαρμογή της τέχνης της φωτογράφησης, ως «εργαλείο» κατά της διάρκειας των σχολικών περιβαλλοντικών προγραμμάτων, θεωρείται αποτελεσματική και ουσιαστική καινοτομία στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η χρήση τέτοιων μεθόδων στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση βοηθά ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί, μια και είναι μια παιδαγωγική διαδικασία που προϋποθέτει αυθεντικές εμπειρίες των μαθητών. Συνηθίζουμε να αναζητάμε αυτές τις εμπειρίες βγαίνοντας τόσο από την αίθουσα όσο και από το τυπικό πρόγραμμα της τάξης. Σε αυτές τις «εξόδους» κύριο εργαλείο για να «συλλέξουν»  βιώματα οι μαθητές μας είναι οι αισθήσεις τους. Και κύρια αποστολή μας είναι να ενεργοποιήσουμε τις αισθήσεις τους φροντίζοντας για το κλίμα των δράσεων και επιλέγοντας ερεθίσματα που απευθύνονται σε όσο το δυνατόν περισσότερες (εικόνες, ήχους, οσμές, αγγίγματα, γεύσεις). Η φωτογραφική τέχνη αγγίζει και συγκινεί τους χρήστες της. Επομένως αυτοί διαμορφώνουν κίνητρα και ενδιαφέροντα δράσης σχετικά με το θέμα τους. Η βίωση των συγκινήσεων που δημιουργεί η φωτογράφιση, δημιουργεί την απαραίτητη ψυχική και συναισθηματική ενέργεια, που χρειάζεται ο μαθητής για την μελέτη του περιβαλλοντικού θέματος, μια και χαρακτηρίζεται από μια συνεχή συνδιαλλαγή μεταξύ της «καρδιάς» και του νου.
«Μια φωτογραφία αξίζει όσο χίλιες λέξεις», αρκεί να αποκωδικοποιήσουμε με σωστό τρόπο αυτό που θέλει να μας πει, στοχεύοντας η περιβαλλοντική ομάδα να το χρησιμοποιήσει ως ένα σημαντικό εργαλείο στη μελάτη του θέματος που εργάζεται.

 Θέμα εργαστηρίου: «Προσεγγίζοντας το περιβάλλον της Άνδρου μέσα από τη Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση»

Εμψυχώτρια: Δρ. Σοφία Περδικάρη, Σχολική Σύμβουλος Προσχολική .Αγωγής

Περίληψη εργαστηρίου: Σκοπός του εργαστηρίου είναι η προσέγγιση και η ευαισθητοποίηση των συμμετασχόντων σε θέματα, ζητήματα που μπορούν να προκύψουν σε περιηγητές στην Άνδρο μέσω των ασκήσεων και τεχνικών της Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση (Δ.Τ.Ε.).
Στόχοι του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη γνώσεων, η καλλιέργεια στάσεων και η προώθηση της κριτικής σκέψης και συμπεριφοράς σε σχετικά θέματα και ζητήματα με το περιβάλλον της Άνδρου.
Το βιωματικό εργαστήριο αρχίζει με άσκηση γνωριμίας μεταξύ των εκπαιδευτικών και χωρισμό σε ομάδες και ακολουθεί η ανακάλυψη του θέματος. Εμβάθυνση στο θέμα γίνεται μέσω της δημιουργίας σχετικού σεναρίου και της αναπαράστασής του μέσα από «παγωμένη εικόνα» και «αυτοσχέδια δρώμενα». Αξιολόγηση-παρουσίαση του εργαστηρίου επιτυγχάνεται μέσα από την άσκηση των «τηλεφωνικών συνδιαλέξεων» κατά την οποία οι συμμετέχοντες καλούνται να δημοσιοποιήσουν τις θέσεις τους για το θέμα. Το εργαστήριο κλείνει με συζήτηση και αναστοχασμό στην ολομέλεια.


«Η ορνιθοπανίδα της Άνδρου»

Κουρουζίδης Θεοχάρης, Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νομού Ημαθίας  

Mε αφορμή την ορνιθοπανίδα της Άνδρου  παρουσιάζεται  το θέμα των προστατευόμενων περιοχών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε προστατευόμενης περιοχής που καθορίζουν και καθορίζονται από μια σειρά παραμέτρων.
Α) Τη γεωμορφολογία της περιοχής.
Β) Τη θέση του νησιού  στο κοντινό και ευρύτερο περιβάλλον .
Γ) Τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή.
Δ) Τα φυσικά ενδιαιτήματα ( χώρους τροφοληψίας , κουρνιάσματος και φωλαιοποίησης ) .
Ε) Τα είδη της ορνιθοπανίδας ( προστατευόμενα και μη) *
Ζ) Τις διατροφικές ανάγκες των πουλιών .
Η) Τις απειλές  που προκύπτουν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ( τουρισμό, οικιστική ανάπτυξη, τουριστικές υποδομές, υποδομές Α.Π.Ε. , επισκέψεις σε βραχονησίδες, μείωση βιοποικιλότητας, καταστροφή ενδιαιτημάτων , όχληση κατά την αναπαραγωγή, λοθροθηρία  κ.λ.π.) και τους φυσικούς θηρευτές.
Θ) Τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται ( προληπτικά και μη)  τόσο σε επίπεδο πολιτείας όσο και  τοπικής κοινωνίας .
Ι) Τις προοπτικές οικοτουριστικής ανάπτυξης
Κ) Την περιβαλλοντική εκπαίδευση ως μοχλό προώθησης των απαραίτητων μέτρων για την προστασία των πουλιών και των ενδιαιτημάτων τους τόσο στα κέντρα λήψεων αποφάσεων όσο και σε προσωπικό επίπεδο με την αλλαγή στάσεων συμπεριφοράς.
Λ) Τα είδη των πουλιών που  καταγράφηκαν στην περιοχή στα τέλη του 19ου  και τις αρχές του 20ου αιώνα και τη σύγκριση με τις σημερινές καταγραφές.
* Η Άνδρος έχει χαρακτηριστεί περιοχή  ΙΒΑ  ( Ιmportad Bird Area) στα ελληνικά ΖΕΠ (Ζώνη Ειδικής Προστασίας) , για 4 είδη πουλιών .
1) τον Σπιζαετό που αναπαράγεται στο ορεινό μέρος του νησιού
2) τον Αιγαιόγλαρο που αναπαράγεται στις νησίδες γύρω από το νησί
3) τον Θαλασσοκόρακα που αναπαράγεται στις νησίδες γύρω από το νησί
4) και τον Μαυροπετρίτη που αναπαράγεται στις νησίδες γύρω από το νησί και τις απότομες όχθες του νησιού.
Βιβλιογραφικές Αναφορές :
·         Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία . Πρόγραμμα Υπευθύνων Παρακολούθησης Προστατευόμενων Περιοχών, ( caretakers).
  • «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για
              τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας.
                Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας»
              Τάσος Δημαλέξης, Δημήτρης Μπούσμπουρας, Θάνος Καστρίτης.
                  Αθήνα  Οκτώβριος 2009
  • Mr. C. G. Bird on XV.-A Visit to the Cyclades.By C. G. BIRD, M.B.O.U.
Η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (Specially Protected Area) της Άνδρου, περιλαμβάνει το κεντρικό τμήμα της Άνδρου. Περιέχεται η δυσπρόσιτη περιοχή του κόλπου Βιταλίου, τα βουνά Αγ. Σαράντα και Πέταλο και ο όρμος Άχλα, με βραχώδεις γκρεμούς, καθώς και όλες οι νησίδες της Άνδρου. Μεγάλο ορνιθολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ρέματα Βόρης και Άρνης τα οποία υπάγονται σε περιοχή Natura 2000.
Είδη ορνιθοπανίδας που προστατεύονται από τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης και την Κοινοτική Οδηγία 92/43ΕΟΚ και έχουν καταγραφεί στην Άνδρο :
* Ixobrychus minutus (Νανομουγκάνα)
* Ardea purpurea (Πορφυροτσικνιάς)
* Accipiter nisus (Ξεφτέρι)
* Hieraaetus fasciatus (Σπιζαετός)
* Charadrius dubius (Ποταμοσφυριχτής)
* Luscinia megarhynchos (Αηδόνι)
* Nycticorax nycticorax (Νυχτοκόρακας)
* Ardeola ralloides (Κρυπτοτσικνιάς)
* Egretta garzetta (Λευκοτσικνιάς)
* Motacilla alba (Λευκοσουσουράδα)
* Parus caeruleus (Γαλαζοπαπαδίτσα)
* Alectoris chukar (Νησοπέρδικα)
* Phalacrocorax aristotelis (Θαλασσοκόρακας)
* Calonectris diomedea (Αρτέμης)
* Puffinus yelkouan (Μύχος)
* Buteo buteo (Ποντικοβαρβακίνα)
* Pernis apivorus (Σφηκοβαρβακίνα)
* Circaetus gallicus (Φιδαετός)
* Falco eleonorae (Μαυροπετρίτης)
* Falco peregrinus (Πετρίτης)
* Falco tinnunculus (Βραχοκιρκίνεζο)
* Sterna hirundo (Ποταμογλάρονο)
* Lanius collurio (Αετομάχος)
* Emberiza caesia (Σκουρόβλαχος )

Εργαστήριο « Παρατήρηση Ορνιθοπανίδας»

Κουρουζίδης Θεοχάρης, Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νομού Ημαθίας  

Σε συνδυασμό με την εισήγηση « Τα πουλιά της Άνδρου» το εργαστήριο της παρατήρησης πουλιών γίνεται για να εξοικειωθούν οι συμμετέχοντες στην χρήση των κατάλληλων εργαλείων που χρησιμοποιούν οι παρατηρητές πουλιών .
Τα απαραίτητα εργαλεία που πρέπει να έχει ένας παρατηρητής πουλιών είναι :
Α) ένα ζευγάρι κιάλια 10Χ το λιγότερο για δασικές περιοχές και μέχρι 15χ για ανοικτές εκτάσεις
Β) Τηλεσκόπιο όταν πρόκειται για υγροτοπικές παρατηρήσεις ή πολύ μακρινές.
Γ)  Έναν «οδηγό πεδίου» ( ειδικό βιβλίο αναγνώρισης   πουλιών)
Δ) Προαιρετικά , όσοι έχουν φωτογραφική μηχανή με τηλεφακό ( 12χ και άνω)

Οι συμμετέχοντες καλούνται να χειριστούν τόσο τα κιάλια όσο και τον οδηγό πεδίου . Με τη βοήθεια του συντονιστή του εργαστηρίου , οι συμμετέχοντες εξοικειώνονται στη χρήση των κιαλιών και του τηλεσκοπίου  , ενώ τους δίνονται οι κατάλληλες οδηγίες για το πώς θα μπορέσουν να βρουν εκείνα τα χαρακτηριστικά του είδους που θα το εντάξουν αρχικά σε μια ομάδα πουλιών και στη συνέχεια ανάλογα με κάποια ποιο λεπτομερή χαρακτηριστικά να εντοπίσουν το είδος. 
  • ( Μέγεθος, σύγκριση με κάποιο κοινό είδος - πχ σπουργίτι , δεκαοχτούρα )
  • ( Περιοχή που παρατηρήθηκε το πουλί – υγρότοπος, δάσος, κ.λ.π.)  
  • ( Έντονα χαρακτηριστικά-  μικρό ή μεγάλο ράμφος , κοντά ή ψηλά  πόδια , κοντός ή μακρύς λαιμός κ.λ.π.)
  • ( Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά- χοντρό ή λεπτό ράμφος, Χρωματισμοί , κελαϊδίσματα)
  • ( Εποχή παρατήρησης- ξεχειμώνιασμα, μετανάστευση, αναπαραγωγική περίοδος )
 
Διδακτικό μαθησιακό πεδίο, περιβάλλον και εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη

Νίκος Στεφανόπουλος, Υπεύθυνος Π.Ε. Δ’Αθήνας

            Η Ε.Α.Α. η οποία είναι μετεξέλιξη της Π.Ε. (Ν.1892/90), προαπαιτεί «Πρασίνισμα των Π.Σ.».
Το Πράσινο Σχολείο:
Α) Είναι αυτόνομο και ενιαίο
Β) Προτάσσει αρχές και αξίες της Αειφόρου Ανάπτυξης
Γ) Εξασφαλίζει τη διασύνδεση βασικών περιβαλλοντικών θεμάτων από την πρώτη σχολική ηλικία μέχρι το γυμνάσιο.
Δ) Αποσκοπεί στον εντοπισμό και τη διερεύνηση περιβαλλοντικών προβλημάτων, στη λογική του τι πρέπει να γνωρίζει να κάνει ο μαθητής/τρια, πολίτης, το κράτος κλπ.
Τα νέα στοιχεία του Πράσινου Σχολείου:
1) Εστίαση στον επαναπροσδιορισμό των αναγκών του ατόμου και της κοινωνίας
2) Αναθεώρηση αξιών που έχουμε υιοθετήσει ως άτομα και κοινωνίες
3) Διεύρυνση/προσαρμογή της θεματολογίας της UNECE σε τοπικά και εθνικά ζητήματα και προβλήματα
4) Καταμερισμός ανά τάξη θεμάτων-κλειδιών με βάση τα διδασκόμενα γνωστικά αντικείμενα της τάξης
5) Διάρθρωση των υποθεμάτων με κριτήριο το βαθμό δυσκολίας κλπ.
6) Επιλογή επίλυσης προβλήματος, ως βασική διδακτική στρατηγική, συνοδευόμενη από ομαδοσυνεργατικές τεχνικές
7) Συνεργασία σχολείου-οικογένειας-τοπικής κοινωνίας-Δήμου
8) Νέες διαστάσεις : τοπική κοινωνία/Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια Κοινότητα, Αειφόρος Ανάπτυξη

 Πυλώνες της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη είναι:
  • ·         Το περιβάλλον
  • ·         Η κοινωνία
  • ·         Η οικονομία
  • ·         Οι θεσμοί
  • ·         Η εκπαίδευση
Σκοπός του Νέου Πράσινου Σχολείου είναι η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης των μαθητών/τριών, η διαμόρφωση περιβαλλοντικά εγγράμματων πολιτών, με ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να συμμετέχουν στην πρόληψη-επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων καθώς επίσης και η συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών σε σχέδια εργασίας-project μικρής και μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας.
Βασικοί οργανωτές του πράσινου σχολείου είναι η διεπιστημονικότητα, η εστίαση σε πραγματικά ζητήματα-προβλήματα όπως π.χ. ενεργειακή κρίση, υποβάθμιση φυσικών πόρων, οι διερευνητικές βιωματικές δράσεις, η διαθεματικότητα και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία με ανάδειξη τοπικών, φυσικών, ιστορικών, πολιτιστικών, πολιτισμικών χαρακτηριστικών.

"Η χλωρίδα & η βλάστηση ως θέμα στα προγράμματα της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον & την Αειφορία"

 Πρόγραμμα Σεμιναρίου

30/03/2012 - 01/04/2012

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012
  • 17:30- 18:00 Προσέλευση-Εγγραφές
  • 18:00-18:15 Χαιρετισμοί
  • 18:15-19:00 Παιχνίδι γνωριμίας (Κ.Π.Ε. Κορθίου)
  • 19:00-19:15 Δράσεις και Προγράμματα του Κ.Π.Ε. Κορθίου (Κ.Π.Ε. Κορθίου)
  • 19:15-19:35 Προσέγγιση στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία –Διδακτικές τεχνικές (Μαρία-Γεωργία Σπαρτινού)
  • 19:35-19:50 Διάλειμμα
  • 19:50-20:55 Ο εννοιολογικός Χάρτης με τη Χρήση της Εικόνας (εργαστήριο: Μαρία-Γεωργία Σπαρτινού)
  • 20:55-21:15 Συζήτηση
ΣΑΒΒΑΤΟ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012
  • 09:00-09:20 Η βιοποικιλότητα της χλωρίδας στο Αιγαίο (Μαρία-Γεωργία Σπαρτινού)
  • 09:20-09:50 Τύποι βλάστησης των Νησιωτικών Υγρότοπων της Ελλάδας και η σχέση τους με τις Προστατευόμενες Περιοχές (Νίκος Γεωργιάδης)
  • 09:50-10:05 Συζήτηση
  • 10:05-14:00 Η μελέτη πεδίου στην πράξη (Νίκος Γεωργιάδης, Μαρία-Γεωργία Σπαρτινού)
  • 14:00 Γεύμα ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ
  • 17:00-18:30 Η χλωρίδα αλλιώς …. Δράσεις και Δραστηριότητες για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Ειρήνη Δράκου)
  • 17:00-18:30 Ενεργοποιώντας τις αισθήσεις και τη φαντασία μας συνειδητοποιούμε τις στάσεις μας για το περιβάλλον (Ιάκωβος Ζερλέντης)
  • 18:30-18:45 Συζήτηση
  • 18:45-19:45 Παρουσίαση των αποτελεσμάτων των εργαστηρίων
ΚΥΡΙΑΚΗ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012
  • 09:00-09:20 Οι ξερολιθιές ως παράγοντας διαμόρφωσης της βιοποικιλότητας (Κ.Π.Ε. Κορθίου)
  • 09:20-10:50 Το Μικροσκόπιο στην πράξη. Ανακαλύπτοντας το Φυσικό Κόσμο μέσα από το μικροσκόπιο. (Θοδωρής Ορεινός)
  • 10:50-11:05 Διάλειμμα
  • 11:05-11:25 Περιβαλλοντικές πιέσεις και απειλές (Αλέξανδρος Μαβής)
  • 11:25-11:45 Το πράσινο στο σχολικό περιβάλλον (Μαρία-Γεωργία Σπαρτινού)
  • 11:45-12:15 Συζήτηση-Αξιολόγηση

Προσέγγιση στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία - Διδακτικές Τεχνικές

Εισηγήτρια: Μαρία – Γεωργία Δ. ΣΠΑΡΤΙΝΟΥ [Δρ. Βιολόγος - Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων]

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση - ο εκπαιδευτικός θεσμός των σχολικών προγραμμάτων που επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός αυριανού, συνειδητού πολίτη με γνώσεις και ευαισθησίες για το περιβάλλον, τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές – στηρίζεται σε εκπαιδευτικές μεθόδους ενεργούς μάθησης και βιωματικής εμπλοκής των μαθητών. Μέσα από κατάλληλα σχεδιασμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες και δράσεις ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στοχεύουμε στην εμψύχωση και στην ενίσχυση των σημερινών μαθητών και αυριανών πολιτών, έτσι ώστε να είναι σε θέση να μετέχουν στη λήψη και στην εκτέλεση των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις που υιοθετούνται από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στηρίζονται κυρίως στο Σχέδιο Εργασίας και στην Επίλυση Προβλήματος. Ταυτόχρονα όμως, ανάλογα με το θέμα, την ηλικιακή ομάδα των μαθητών και το σχεδιασμό του προγράμματος, υιοθετούνται ποικίλες διδακτικές τεχνικές όπως: η μελέτη πεδίου, η ανάλυση και μελέτη μιας χαρακτηριστικής περίπτωσης, η έρευνα ερωτηματολογίου, το παιχνίδι ρόλων, η δραματοποίηση, η διαμόρφωση εννοιολογικού χάρτη - χάρτη ιδεών κ.λπ.
Σε γενικές γραμμές η μεθοδολογική προσέγγιση και οι διδακτικές τεχνικές που υιοθετούνται:
  • Εξαρτώνται από τη θεματολογία του εκάστοτε προγράμματος.
  • Χαρακτηρίζονται από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες,
  • Διευκολύνουν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών,
  • Προάγουν τη δημιουργική δράση & την κριτική σκέψη
  • Ενθαρρύνουν τον πειραματισμό
  • Στηρίζονται στη διαδικασία "μαθαίνω πώς να μαθαίνω".
Στην παρούσα εισήγηση θα γίνει επισκόπηση των εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης – Εκπαίδευσης για την Αειφορία και της έννοιας της αειφορίας. Θα συζητηθούν επίσης οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις και οι διδακτικές τεχνικές που υιοθετούνται από την Π.Ε. Τέλος θα παρουσιασθούν δείγματα υλοποιημένων δραστηριοτήτων από προγράμματα Π.Ε σε σχολεία Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των Κυκλάδων.


Η Μελέτη Πεδίου στην Πράξη

Εισηγήτρια: Μαρία – Γεωργία Δ. ΣΠΑΡΤΙΝΟΥ [Δρ. Βιολόγος - Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων]

Η μελέτη πεδίου είναι ένα από τα παιδαγωγικά εργαλεία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε) που φέρνει ενεργά το μαθητή σε επαφή με ένα ενδεικτικό χώρο μελέτης του θέματος που διερευνά το πρόγραμμα Π.Ε, στο οποίο ο μαθητής συμμετέχει. Τέτοιοι χώροι μπορεί να είναι ένα δάσος, μία ακτή ή λίμνη, μία βιομηχανική περιοχή ή παραδοσιακό οικισμό κ.λπ. Τα στάδια της εργασίας πεδίου περιλαμβάνουν προετοιμασία των συμμετεχόντων για το ''πού, τί, γιατί και πώς'' θα το κάνουμε, έξοδο στο πεδίο και εν συνεχεία επεξεργασία, συζήτηση και εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η μελέτη πεδίου ως παιδαγωγική τεχνική επιδιώκει να εμπλέξει βιωματικά τους μαθητές με το περιβάλλον ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις, να επιτύχει εκτός από γνωστικούς, συναισθηματικούς και ψυχοκινητικούς στόχους, να καλλιεργήσει κλίσεις και δεξιότητες, όπως παρατηρητικότητα, συνεργασία, ομαδικότητα, κίνηση, αντίληψη και προσανατολισμό στο χώρο.
Για την υλοποίηση του συγκεκριμένου εργαστηρίου με θέμα ''Η Μελέτη Πεδίου στην Πράξη'' έχουν επιλεγεί δύο περιοχές: α) η ρεματιά της Πυθάρας, ένας βιότοπος εκπληκτικής ομορφιάς με μικρούς καταρράκτες και θαυμάσιους σχηματισμούς βράχων και β) το Παραπόρτι όπου εκβάλει ο Μεγάλος ποταμός, ένα από τα 4 ποτάμια της Ανδρου.
Σκοπός του εργαστηρίου είναι να βιώσουν οι συμμετέχοντες την υλοποίηση εργασίας πεδίου, προσεγγίζοντας με βιωματικό τρόπο το γοητευτικό περιβάλλον της περιοχής, προσανατολιζόμενοι με τη βοήθεια ενός χάρτη στο χώρο, παρατηρώντας και φωτογραφίζοντας είδη χλωρίδας, συγκρίνοντας τη βλάστηση και τα είδη χλωρίδας δύο περιοχών διαφορετικών οικολογικών χαρακτηριστικών.
Για την πραγματοποίηση του βιωματικού εργαστηρίου σχεδιάστηκαν κατάλληλα φύλλα εργασίας και μαζί με χάρτη της περιοχής θα δοθούν στους συμμετέχοντες.
Ο Εννοιολογικός Χάρτης με τη Χρήση Εικόνας
Εισηγήτρια: Μαρία – Γεωργία Δ. ΣΠΑΡΤΙΝΟΥ [Δρ. Βιολόγος - Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων]

Ένα από τα εκπαιδευτικά εργαλεία που τελευταίως έχουν υιοθετηθεί από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι ο Εννοιολογικός Χάρτης που είναι μία μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται για την οπτικοποίηση σχέσεων μεταξύ διαφορετικών εννοιών.
Οι χάρτες εννοιών επιτρέπουν τη δραστηριοποίηση και ενεργό συμμετοχή των μαθητών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, ενισχύοντας τη μνήμη, τη δημιουργικότητα, και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στην προσέγγιση και κατανόηση σύνθετων εννοιών και σχέσεων όπως είναι αυτές της οικολογίας, της περιβαλλοντικής διαχείρισης και της αειφορίας.
Σύμφωνα με το πνεύμα αυτό έχει οργανωθεί και το εργαστήριο ''Ο Εννοιολογικός Χάρτης με τη Χρήση Εικόνας'', στο πλαίσιο του οποίου οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί θα βιώσουν μια δημιουργική απασχόληση με σκοπό, την κατανόηση και εφαρμογή αυτής της διδακτικής τεχνικής, καθώς και την ανίχνευση ή ανάκληση σχετικών γνώσεων για τη βλάστηση και χλωρίδα. Επιπλέον, με το εργαστήριο αυτό επιδιώκουμε να καλλιεργήσουμε δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ομαδικού πνεύματος.
Αναλυτικότερα, με τη βοήθεια φύλλων εργασίας και εικόνων σχετικών με τη χλωρίδα και βλάστηση που θα δοθούν, οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί που θα έχουν χωρισθεί σε ομάδες:
  • Θα οργανώσουν ένα διάγραμμα (εννοιολογικό χάρτη) στο οποίο θα απεικονίζονται οι σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στις έννοιες και στις ‘‘εικόνες - έννοιες’’ που τους δόθηκαν.
  • Εκπρόσωπός της κάθε ομάδας θα παρουσιάσει το ‘‘πόνημά τους’’ στο σύνολο των συμμετεχόντων και θα το αιτιολογήσουν.
  • Θα συζητήσουν και θα συγκρίνουν της αποκλίσεις που θα σημειωθούν μεταξύ των εννοιολογικών χαρτών των διαφορετικών ομάδων.   
Η Βιοποικιλότητα της Χλωρίδας στο Αιγαίο

Εισηγήτρια: Μαρία – Γεωργία Δ. ΣΠΑΡΤΙΝΟΥ [Δρ. Βιολόγος - Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων]

Στα νησιά του Αιγαίου αναπτύσσονται διάφοροι τύποι οικοσυστημάτων, χερσαίοι και υγροτοπικοί. Φρύγανα, μακκί, αλυκές, αμμοθίνες, πηγές και ρέματα, παράκτιοι υγρότοποι, λιβάδια ποσειδωνίας, βραχώδεις, χαλικώδεις και αμμώδεις ακτές, είναι κάποιοι από αυτούς. Συνεπώς και η Βιοποικιλότητα της Χλωρίδας στο Αιγαίο είναι εξαιρετικά πλούσια και σημαντική.
Η χλωρίδα μόνο του νησιωτικού χώρου των Κυκλάδων, σύμφωνα με πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, περιλαμβάνει 1.640 είδη φυτών. Από αυτά τα είδη τα 80 είναι ενδημικά είδη της ελληνικής χλωρίδας και τα 36 είδη είναι αποκλειστικά ενδημικά των νησιών του Αιγαίου. Τα είδη αυτά απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση λόγω της αλόγιστης χρήσης του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο.
Η χλωρίδα στα νησιά των Κυκλάδων κυριαρχείται από είδη ανθεκτικά στις ξερικές συνθήκες της περιοχής και διαφοροποιείται από τη χλωρίδα της ορεινής ηπειρωτικής μας χώρας και των νησιών του Ιονίου πελάγους, όπου το νερό είναι πιο άφθονο.
Σε αντίθεση με την πλούσια χλωρίδα, τα Κυκλαδονήσια χαρακτηρίζονται από περιορισμένη βλάστηση, τυπική του χαμηλού υψομέτρου και του έντονα ξηρού κλίματος. Φρύγανα, μακκί, αφθονία ποωδών φυτών, γεώφυτα, και περιορισμένα δάση πεύκης, συστάδων κυπαρισσιού (Cupressus sempervirens) σε συνδυασμό με το αμπέλι την ελιά (Olea europaea), τη χαρουπιά (Ceratonia siliqua), τη συκιά, την αμυγδαλιά και λίγα ακόμη δενδρώδη είδη διαμορφώνουν την εικόνα της κυκλαδικής βλάστησης.
Στην παρούσα εισήγηση θα αναλυθούν οι έννοιες της βιοποικιλότητας, της χλωρίδας και της βλάστησης και θα παρουσιασθεί η βιοποικιλότητα της αιγιακής χλωρίδας.

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Εισηγητής: Ζερλέντης Ιάκωβος [Εκπαιδευτικός ΕΠΑ.Λ Σύρου]

Σκοπός του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των εκπαιδευτικών με τεχνικές βιωματικής μάθησης που μπορούν να εφαρμοστούν σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μαθητών προσαρμοσμένες στο θέμα της χλωρίδα που είναι και το θέμα του σεμιναρίου.
1η Τεχνική 
Με οπτικοακουστικό υλικό που αναφέρεται σε είδη χλωρίδας και βλάστησης επιδιώκουμε αφενός την ενεργοποίηση της παρατηρητικότητας και αφετέρου την έκφραση προσωπικών προτιμήσεων και επιλογών. Οι συμμετέχοντες καλούνται να το παρακολουθήσουν και μετά τους ζητείται να αναφέρουν στην ομάδα 3 είδη δένδρων, 3 είδη ποώδους χλωρίδας καθώς και 3 χρώματα που παρατήρησαν και τους άρεσαν.
2η Τεχνική 
Με κατάλληλο υλικό επιδιώκουμε την ενεργοποίηση της όσφρησης και την ανάκληση της μνήμης σχετικών ερεθισμάτων. Το σχετικό υλικό περιλαμβάνει αδιαφανή σακουλάκια διάφορων φυτών και βοτάνων με χαρακτηριστική οσμή. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προσδιορίσουν το περιεχόμενο μόνο με την όσφρηση. Ο κάθε εκπαιδευτικός σημειώνει την εκτίμησή του σε ένα φύλλο χαρτί που βρίσκεται μπροστά σε κάθε σακουλάκι. Ακολούθως συγκρίνουν τις καταγραφές τους με το περιεχόμενο και ακολουθεί σχετική συζήτηση στην ολομέλεια της ομάδας για τη σχέση τους με τα συγκεκριμένα φυτά και με το φυσικό περιβάλλον γενικότερα.
3η Τεχνική 
Μετά από έξοδο στο πεδίο που γίνεται το πρωί της ίδιας μέρας ζητείται από τους εκπαιδευτικούς συνεργαζόμενοι σε δύο υποομάδες να καταγράψουν τι τους έκανε εντύπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και να το εκφράσουν δυναμικά με παντομίμα. Η κάθε υποομάδα την παρουσιάζει στην ολομέλεια και ζητά από την άλλη υποομάδα να βρει τι εκφράζει.
Τέλος συζητούμε σε ολομέλεια τις στάσεις μας απέναντι στη χλωρίδα και τη βλάστηση με αφορμή τις προηγούμενες τεχνικές.


"Η ξερολιθιά παράγοντας διαμόρφωσης της βιοποικιλότητας"

Χαζάπης Νίκος - Αναπληρωτής υπεύθυνος ΚΠΕ Κορθίου


Κυρίαρχο στοιχείο του Ανδριώτικου ανθρωπογενούς περιβάλλοντος είναι οι διάφορες ξερολιθιές καθώς και κάποιες ιδιαίτερες ξερολιθικές κατασκευές που υπάρχουν στην Άνδρο. Μερικές από αυτές είναι:
  • Τα κονάκια – Ξερολιθικές πρόχειρες κατοικίες σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές.
  • Αιμασιές ή πεζούλες ή αναβαθμίδες που άλλαξαν καθοριστικά το περιβάλλον της Άνδρου με πολλά οφέλη όπως: προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα, μετατροπή του άγονου κεκλιμένου εδάφους σε καλλιεργήσιμο έδαφος.
  • Αλώνια
  • Πατητήρια
  • Καλντερίμια
  • Χαμολάκες μικρού σχετικά ύψους στέρνες, συνήθως στις κοίτες των ρεμάτων ή κοντά σε κάποιες πηγές
  • Τοιχοι περίφραξης με τα «στήματα» (όρθιες πέτρες που λειτουργούσαν σαν κολώνες και τοποθετούνταν ανα τακτά διαστήματα, ώστε να συγκρατούν τα τμήματα με τον κλασικό ξερολιθικό τρόπο χτισίματος.
  • Νερόμυλοι
  • Ταυλόμυλοι Ιδιαίτερος μύλος που υπάρχει στην Άνδρο και αποτελεί συνδυσμό νερόμυλου με ανεμόμυλο.
Στο ξερολιθικό περιβάλλον της Άνδρου διαμορφώθηκε λοιπόν μια ιδιαίτερη χλωρίδα, που φυσικά ήταν συνάρτηση του σχετικά άφθονου νερού που έχει η Άνδρος.
Άφθονα νερά γιατί;
Λόγω των πολυάριθμων αιμασιών – Μαντρών αλλά και χαμολάκων που εμποδίζοντας την ροή του βρόχινου νερού εμπλουτίζεται καλύτερα ο υδροφόρος ορίζοντας. Επίσης καθοριστικό ρόλο έχει διαδραματίσει το κυρίαρχο πέτρωμα της Άνδρου ο μαρμαρυγιακός σχιστόλιθος, που αποτελεί πορώδες πέτρωμα.
Άλλος παράγοντας είναι το σχετικά μεγάλο υψόμετρο (996m, που είναι και το μεγαλύτερο των Κυκλάδων). Στο νησί της Άνδρου υπάρχουν 6 παράλληλες κορυφογραμμές και οι οποίες είναι κάθετες στο βοριά, που μεταφέρει τα σύννεφα της βροχής που αναγκάζονται να εναποθέσουν το πολυπόθητο φορτίο. Ακόμη διαθέτει αρκετή σε έκταση υψηλή βλάστηση, που λόγω του φαινομένου της διαπνοής διευκολύνεται ο σχηματισμός των νεφών.
Χαρακτηριστικά είδη φυτών της Άνδρου είναι
  • ΑΣΦΕΝΔΑΜΟΣ (Aser cretica)
  • ΔΡΥΣ (Quercus macrolepis )
  • ΠΟΥΡΝΑΡΙ (Quercus coccifera)
  • ΧΑΜΟΡΕΙΚΙ (Erica manipuliflora)
Ενώ προστατευόμενα είναι:
  • Galanthus ikariae
  • Campanula sartorii
  • Ferulago sartorii
  • Pancratium maritimum
  • Paeonia mascula ssp hellenica
  • Silene pentelica
Φυτά της Άνδρου με θεραπευτικά χαρακτηριστικά

Πικραγγουριά - Ecballium elaterium
Παλαιότερα θεωρούνταν πανίσχυρο φάρμακο
Αποξηραμένος Χυμός σαν βοήθημα για παθήσεις ματιών, δοντιών, κώφωση κ.λ.π.
Χρήσεις: Νευραλγία, ψώρα

Φασκόμηλο - Salvia officinalis
Θεωρείται σαν ένα από τα πιο αποτελεσματικά θεραπευτικά φυτά για κρυολογήματα, παθήσεις λαιμού, πυρετό, στομάχι, ρευματισμούς και για τόνωση της μνήμης.
Ιδιότητες: Αντισπασμωδικό, αντισηπτικό, ορεκτικό, στομαχικό, επουλωτικό

Βάλσαμο - Hypericum perforatum L.

Θεραπεία πληγών
Δραστικό για την ισχιαλγία
Ιδιότητες: Αντισηπτικό, στυπτικό, επουλωτικό, διουρητικό, καταπραϋντικό
Κατάλληλο για το άσθμα, βρογχύτη, εγκαύματα από ήλιο στραμπούλιγμα, πληγές, κατάθλιψη.

Κομπόχορτο - Ephedra fragilis Desf.

Κυρίαρχο στοιχείο η εφεδρίνη
Αντισπασμωδικό, αντιασθματικό, ιδιότητες γνωστές στους Κινέζους πολύ προ Χριστού.

Άτροπος η μπελλαντόνα - Atropa belladonna L.

Περιέχει υοσκυαμίνη, ατροπίνη κ.α.
Διεργετικό, παραισθησιογόνο. Η ατροπίνη χρησιμοποιείται στην οφθαλμιατρική και ως αντίδοτο για δηλητηριάσεις. Ευεργετική για διάφορες νευρώσεις και ιδίως του πεπτικού συστήματος.

Απήγανος - Ruta graveolens

Η δρόγη του φυτού έχει καταπραϋντικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες στο νευρικό σύστημα
Υπάρχουν σκευάσματα κατά της ταχυπαλμίας, ιλίγγων, νευρικών στομαχικών ενοχλήσεων, ρευματικώνπόνων, κλπ

Στραμώνιο - Datura starmonium

Υοσκυαμίνη, ατροπίνη, σκοπολαμίνη
Δρόγη: Τα φύλλα
Χρησιμοποιείται σαν σπασμολυτικό στο άσθμα, και χρόνια λαρυγγίτιδα.
(Τσιγάρα κατά του άσθματος με κάποιες πρόσθετες ουσίες)

Δακτυλίτης η εριώδης - Digitalis lanata

Άνθη, φύλλα που συλλέγονται Ιούνιο-Ιούλιο
Χρήση εσωτερική και εξωτερική
Ιδιότητες: Καρδιοτονωτικό, διουρητικό

Τσουκνίδα - Urtica dioica L.

Χρησιμοποιούμενο μέρος – το φυτό χωρίς τους καρπούς και τις ρίζες
Ιδιότητες: Αντιφλεγμονώδες, διουρητικό

Αγριοτριανταφυλλιά - Rosa canina

Χρήση: Καρποί με σαρκώδες περίβλημα και σπέρματα
Ιδιότητες: Προληπτικά κατά της γρίππης και κρυολογήματος. Αυξάνει την άμυνα του οργανισμού κ.α.

Χαμομήλι - Matricaria recutita

Δρόγη: Άνθη
Ιδιότητες: Αντιφλεγμονώδες, σπασμολυτικό, ευστόμαχο, βοηθά την πέψη, βακτηριοκτόνο, αντιϊκό, αντιμυκητιασικό, ηρεμιστικό, ελαττώνει χοληστερίνη, επουλωτικό

Αγριοκύμινο - Carum carvi

Δρόγη: Αποξηραμένοι καρποί
Ιδιότητες: Ορεξιογόνο, σπασμολυτικό, μυκητοκτόνο

Λεβάντα - Lavandula angustifolia Mill.

Δρόγη: Άνθη, αποξηραμένοι καρποί
Ιδιότητες: Ηρεμιστικό, σπασμολυτικό, μυκητοκτόνο, εντομοκτόνο, αντισηπτικό, επουλωτικό τραυμάτων

Μελισσόχορτο - Melissa officinals L.

Δρόγη: Τα φύλλα
Ιδιότητες: Ηρεμιστικό, σπασμολυτικό, αντιφλεγμονώδες

Θυμάρι - Thymus vulgaris L.

Δρόγη: Οι μίσχοι του φυτού
Ιδιότητες: Βρογχοδιασταλτικό, αντισηπτικό, αντιμικροβιακό, προκαλεί υπεραιμία, αποσμητικό. Κατά της τριχόπτωσης και για τον καθαρισμό δοντιών

"Προστατευόμενες περιοχές & προστατευόμενα είδη της Άνδρου - πρόγραμμα Life"

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

  • 09:00 – 09:30  Προσέλευση συμμετεχόντων, εγγραφές, χαιρετισμοί.
  • 09:30 – 10:00  LIFE Άνδρου-ένα πρόγραμμα για τη φύση και τον άνθρωπο – Ισίδωρος Νικολάου, Συντονιστής του προγράμματος.
  • 10:00 – 10:30  Δράσεις για την προστασία των πουλιών της Άνδρου – Αναστάσιος Δημαλέξης. NCC, Επιστημονικός Υπεύθυνος του προγράμματος.
  • 10:30 – 10:45  Συζήτηση
  • 10:45 – 11:15  LIFE και οικονομική ζωή του νησιού  – Δημήτρης Πανταζής-Υπεύθυνος Επικοινωνίας του προγράμματος.
  • 11:15 – 11:45  Θαλάσσιοι βιότοποι  - Δημήτρης Ζάννες, Φροντιστής πεδίου.
  • 11:45 – 12:00  Συζήτηση -- Διάλειμμα
  • 12:00 – 12:30  Η Εθελοντική ομάδα διατήρησης της βιοποικιλότητας της Άνδρου  -  Μαργαρίτα Τζάλι, εκπρόσωπος της Ορνιθολογικής Εταιρίας.
  • 12:30 – 13:00  Η Περιβαλλοντική- Εκπαιδευτική διάσταση του προγράμματος - Ρούλα Τρίγκου, εκπρόσωπος της Ορνιθολογικής Εταιρίας.
  • 13:00 – 13:30 Συζήτηση- κλείσιμο ημερίδας.
 
ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Τάσος Δημαλέξης, Δρ. Βιολογίας, NCC επε

Η παρουσίαση συνόψισε τα βασικά στοιχεία και δράσεις του προγράμματος Life που υλοποιείται στην Άνδρο, με έμφαση στις δράσεις μελέτης, διαχείρισης και προστασίας των τεσσάρων ειδών χαρακτηρισμού της τοπικής ΖΕΠ, δηλαδή του μαυροπετρίτη, του θαλασσοκόρακα, του σπιζαετού και του αιγαιόγλαρου.
Εγινε περιγραφή της οικολογίας και των βασικών απειλών που αντιμετωπίζουν τα είδη αυτά, καθώς και των μέτρων που θα λάβει το πρόγραμμα για την άρση των αιτιών των απειλών αυτών καθώς και για την πιλοτική αντιμετώπιση των επιπτώσεων τους στους πληθυσμούς των απειλούμενων ειδών. Έγινε επίσης αναφορά  στα μέτρα συνολικής διαχείρισης της Ζώνης Ειδικής Προστασίας, όπως το Σχέδιο Διαχείρισης και οι συνοδευτικές του μελέτες, καθώς και στο ευρύ πρόγραμμα ενημέρωσης ευαισθητοποίησης και συμμετοχής του κοινού στις δράσεις προστασίας.
Τονίστηκε τέλος η σημασία της συνεργασίας των τριών εταίρων του έργου, δηλαδή του Δήμου Άνδρου, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και της συμβουλευτικής εταιρείας σε θέματα προστασίας της βιοποικιλότητας της ΖΕΠ της Άνδρου, με τρόπο συμβατό προς την τοπική ανάπτυξη και τις προσδοκίες της Ανδριώτικης κοινωνίας.

Η Εθελοντική Ομάδα Διατήρησης της Βιοποικιλότητας της Άνδρου

 Μαργαρίτα Τζάλη, Συντονίστρια Δικτύου Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

Στα πλαίσια του προγράμματος LIFE+ΦΥΣΗ «Διαχείριση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας της Άνδρου για την επίτευξη Ευνοϊκού Καθεστώτος Διατήρησης των ειδών προτεραιότητάς της», που ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011, θα θέλαμε να σας προσκαλέσουμε να συμμετάσχετε στην Εθελοντική Ομάδα του Προγράμματος, με σκοπό την παρακολούθηση, αλλά και την προστασία της βιοποικιλότητας του νησιού μέσα από ένα ευρύ φάσμα δράσεων.
Η Εθελοντική Ομάδα θα συμβάλλει στην υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων στην περιοχή του Προγράμματος, συμμετέχοντας έτσι ενεργά στην υλοποίησή του. Μεταξύ άλλων:
·         Θα πραγματοποιήσει παρακολούθηση των ειδών πουλιών στα οποία στοχεύει το πρόγραμμα,
·         Θα αναλάβει , με την καθοδήγηση ειδικών, τη λειτουργία του Σταθμού Πρώτων Βοηθειών για άγρια πουλιά, που θα δημιουργηθεί στο Κόρθι,
·         Θα συμβάλλει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών του νησιού καθώς και των τοπικών κατοίκων, μέσω της πραγματοποίησης οικοπεριηγήσεων και της τοποθέτησης ενημερωτικών πινακίδων,
·         Θα συμμετάσχει στις δράσεις του προγράμματος που αφορούν στην δημιουργία τεχνητών φωλιών για τα θαλασσοπούλια στις νησίδες, την επόπτευση της περιοχής, τη φύτευση αυτοφυών φυτών και θάμνων κ.α.
Η ομάδα των εθελοντών θα εκπαιδευτεί στην παροχή πρώτων βοηθειών σε τραυματισμένα πουλιά και ορφανούς νεοσσούς, από το εξειδικευμένο προσωπικό του Συλλόγου Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής ANIMA. Επιπλέον, θα εκπαιδευτεί στην παρακολούθηση των πουλιών και των βιοτόπων τους, καθώς και των απειλών που αυτά αντιμετωπίζουν, τόσο μέσα από τη συμμετοχή σε ένα δίκτυο εθελοντών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, που δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα (Δίκτυο Υπευθύνων Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδος-ΙΒΑ Caretekers), όσο και μέσα από τη συμμετοχή στις πολυάριθμες δράσεις του προγράμματος LIFE  στο νησί. Οι εθελοντές θα παρακολουθήσουν ειδικά σεμινάρια εκπαίδευσης που θα οργανωθούν στην Άνδρο από την Ορνιθολογική και την ΑΝΙΜΑ.


«Life Άνδρου – ένα πρόγραμμα για την φύση και τον άνθρωπο»
 
Ισίδωρος Νικολάου – συντονιστής του προγράμματος

Το πρόγραμμα αναφέρεται:
Στη διατήρηση της ΖΕΠ Άνδρου για την επίτευξη ικανοποιητικής προστασίας προστατευόμενων πτηνών και εκτείνεται στις περιοχές Natura του νησιού.
Αφορά 4 είδη σπάνιων & απειλούμενων πτηνών: α) Σπιζαετό β) Μαυροπετρίτη γ) Αιγαιόγλαρο δ) Θαλασσοκόρακας
Υλοποιείται από 3 εταίρους τον Δήμο Άνδρου, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την NCC. Ο προϋπολογισμός είναι 1.805.749 €
Στόχοι του προγράμματος:
·         Πρόταση, δημιουργία και λειτουργία ενός καλά δομημένου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης της περιοχής προστασίας της Άνδρου
·         Άμεσες και έμμεσες ωφέλειες των πληθυσμών ειδών – στόχων, μέσω στοχευμένων δράσεων και ευαισθητοποίησης του κοινού

Οι κατηγορίες των δράσεων του προγράμματος αφορούν:

1.      Προπαρασκευαστικές δράσεις (σχέδιο διαχείρισης, μελέτη κλπ)
2.      Διαχειριστικές δράσεις προστασίας των πτηνών
3.      Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού
4.      Λειτουργία και παρακολούθηση του προγράμματος - σχεδιασμός για το μέλλον

« Η επιχειρηματική διάσταση της διάσωσης του Περιβάλλοντος»

Πανταζής Δημήτρης - Φαρμακοποιός

Στην εισήγηση έγινε αναφορά στη σχέση ανάπτυξης και βιωσιμότητας. Ειδικότερα: στην έννοια της ανάπτυξης, στις διαστάσεις της (οικονομική και ανθρώπινη) και στο κατά πόσο είναι επιθυμητές όλες οι μορφές ανάπτυξης .
Κατόπιν έγινε αναφορά στην βιώσιμη ανάπτυξη και στους 3 πυλώνες που την στηρίζουν.
Στο τρίτο σκέλος της εισήγησης αναφέρθηκαν θέματα όπως: το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα – η τουριστική βιομηχανία – ο οικοτουρισμός, συνιστώσες και συνεισφορά του και στα χαρακτηριστικά των οικο